Het overlijden van Roy Ristie op 3 december 2021 heeft veel teweeg gebracht in Zuidoost. Niet alleen familie en vrienden, maar ook bewoners, organisaties, bestuurders, en dak- en thuislozen in het stadsdeel spraken de afgelopen dagen over de betekenisvolle maatschappelijke bijdrage die Roy leverde in binnen- en buitenland. Roshnie Phoelsingh, maatje en manager, ook wel ‘de stille motor’ achter Roy: “Het liefst wilde hij alles combineren. Eerst een afweging maakte tussen haalbaarheid en wenselijkheid wilde hij nooit. Keuzes maken behoorde niet tot zijn hobby’s. Hij wilde het liefst álles verheffen en verbinden.”
Vaderfiguur
Met een wiskunde-leraar als vader en een ondernemer als moeder kreeg Roy een goede basis in het onderwijs. Vanwege zijn rapportcijfers was de verwachting dat hij de bèta-kant op zou gaan, maar daar wilde Roy niets van weten. “Hij koos z’n eigen pad. Voor Surinaamse begrippen nam hij een revolutionaire stap: hij ging op 18-jarige leeftijd op zichzelf wonen. Dat is voor de tijdgeest van toen in Suriname iets dat bijna onmogelijk was.” Twee jaar later runde hij zijn eigen eigen onderneming in reclame-advertising en maakte hij radioprogramma’s in Suriname. Daarnaast bemoeide hij zich met de politiek en als het hem niet snel genoeg ging, richtte hij zelf jongerenorganisaties op. “Dat is een patroon dat we ook in Nederland van hem kennen: altijd bezig met het agenderen van maatschappelijke zaken. Maar ondertussen was hij ook vader geworden van vier kinderen, kreeg hij daarna vier kleinkinderen en twee achterkleinkinderen. “Daarnaast moest hij zijn aandacht verdelen onder alle jongeren voor wie hij een maatschappelijke vaderfiguur was geworden.”
Reality-check
Een gemiddelde dag uit Roys leven bestond uit 36 uren, volgens Roshnie. Een man die jarenlang te weinig sliep vanwege zijn vele actieve projecten en contacten. “We hebben vaker gefilosofeerd over de kwaliteit van zijn interpersoonlijke relaties. Ik vroeg me met regelmaat af hoe hij het voor elkaar kreeg om alle e-mails, berichten en telefoongesprekken met evenveel zorg te beantwoorden. En daarnaast stond hij ook nog eens iedereen te woord op straat.”
Met een karakter dat wars was van onrecht of uitsluiting, boog hij zich over meerdere vraagstukken tegelijkertijd. Zo zette hij zich dikwijls dagelijks in om een probleem op te lossen dat iemand anders bij hem had neergelegd. “Met als gevolg dat hij een maand lang bezig was met liefdadigheid in plaats van ondernemen. Ik heb hem vaker eraan moeten herinneren dat geld verdienen ook tot een taak in het leven behoort. Ik was minimaal vijftien jaar de reality-check in zijn leven in de hoop dat ik zijn kwaliteit van leven kon helpen verheffen.”
Overzicht
Roshnie en Roy ontmoetten elkaar bij de Salto-studio waar Roys radioprogramma Fayalobi, opvolger van Radio Kankantrie, werd opgenomen. Gereed voor haar sollicitatiegesprek trof de toen jonge studente hem op de trap van de Kroon op het Rembrandtplein. “Met koffers vol cd’s klom Roy omhoog terwijl hij zich voorstelde. Na afloop vroeg hij of we verder konden praten in de auto onderweg naar zijn volgende afspraak: een bewonersparticipatie-bijeenkomst van het MP-bureau. Hij was de eerste persoon die me naar Zuidoost bracht.”
In de jaren daarna stippelde Roshnie haar eigen carrièrepad uit, maar het contact bleef bestaan. Totdat ze vijftien jaar geleden werd gevraagd om Roy te helpen met het creëren van overzicht tussen de projecten waar hij zich mee bezighield. “Het woordje ‘overzicht’ was denk ik de kern van onze band. Voor iemand die zo wordt ‘geconsumeerd’ op een dag, is het hebben van overzicht een belangrijk ingrediënt om zichzelf staande te houden. In de managementwereld bekend als het management-dashboard. Toen ik mijn eigen bedrijf begon, stond hij vol bewondering mee te kijken naar de fundamenten die er werden gelegd. Dat hij van kaders en structuur genoot was evident, maar het van toepassing laten zijn op zijn leven, was iets dat hij te eng vond. Zelfs het overstappen op een nieuwe laptop vond hij te eng!”
Creatief brein
Alhoewel Roy zich het overzicht-gedeelte eigen kon maken, verliep dat iets lastiger met het verwelkomen van structuur. “Om dit aan te brengen in het brein van een creatieveling, was geen kattenpis. Zijn agenda’s zijn museumstukken. En bijna voer voor de wetenschap! Hoe een mens dat allemaal op één dag voor elkaar kreeg. In een Amsterdams ziekenhuis deed Roy enkele jaren geleden een slaaponderzoek. De afdeling vroeg zich af hoe de man maatschappelijk zo actief was, ondanks uit het onderzoek bleek dat zijn hersenen elke negentig seconden een prikkel hadden. Roy was de man die wars van alles dat ‘moest’. Met als gevolg dat hij zichzelf weleens tegenkwam. Ongeacht waar we ons bevonden, heb ik jarenlang elke dag een update gekregen van zijn agenda en dan daarna een update hoe die dag was verlopen. Met regelmaat vroeg ik hem naar het moment dat je verbinding maakte tussen wat ‘moet’ en wat ‘leuk is’. Daar wilde hij niets van weten. Idealisme was zijn roeping. Breedsprakigheid zijn tool.”
Die breedsprakigheid was niet zonder reden, volgens Roshnie. In Suriname was hij al vanaf zijn tienerjaren bezig met de politiek en Surinaamse politici staan bekend om hun lange inhoud. “Wanneer ik zei: ‘Roy, we moeten terug naar de rotonde’, wist hij hoe laat het was. Daarmee bedoelde ik dat hij eerst zijn punt moest maken en pas daarna context moest scheppen. Maar Roy deed altijd het omgekeerde.” Daarnaast was Roy een echte radioman waarvan wordt verwacht om visueel beeld te kunnen creëren bij de luisteraars. “En als laatste ontdekte ik dat hij vaak al begon te praten, voordat hij zijn gedachten had geordend. Als hij erop werd geattendeerd zei hij: ‘Phoelsingh, je bent slim, heb je een gemberbier voor me.’ “
Karakter
In zijn privéleven hield de bezige bij enorm van koken. Vooral het combineren van verschillende smaken. “Zo moest ik bruine bonen eten met meloen. Ja, gepureerde meloen in bruine bonen, omdat er op dat moment geen suiker in huis was en het smaakte ook nog goed! Zijn kruidenkast thuis is uitzonderlijk.” Een andere passie was hengelen. In Suriname deed hij er urenlang over om af te komen van die telefoon om uiteindelijk maar voor tien of twintig minuten te gaan vissen. “Ook gezelschapsspelletjes zoals Troefcall en Mens-Erger-Je-Niet hebben we de afgelopen jaren vaker intensief gespeeld. Dat was zijn ontspanning. Het was ook de man die spontaan kon huilen van blijdschap! En dan ook echt huilen met echte tranen. Maar zeker ook wanneer hij onrecht of verdriet op z’n bord kreeg. Wanneer Roy moest reizen, was de stress groter bij mij en bij vriendin Carla, dan bij Roy zelf. Carla pakte altijd zijn koffers in en dan had hij nog het lef om Carla te corrigeren over wat ze inpakte. Ondertussen waren we pas gerust wanneer hij echt was ingestapt, want Roy presteerde het om in elke minuut vóór vertrek nog een afspraak of een telefoontje af te handelen. En over zijn irritaties aan tan-codes, QR scans en identificatie-wissels van wachtwoorden valt boeken te schrijven. Zodra hij een melding kreeg dat hij weer een wachtwoord moest wijzigen, kreeg ik maar één woord per berichtje: steaple. Dan wist ik hoe laat het was. Roy was een man die niets met verplichtingen van doen wilde hebben. Het tastte zijn grenzeloze creativiteit aan. Roy had een telefoon met een geheugen van 256 GB, die elke 3 maanden vol zat. Om het maar niet hebben over de vele servetten waarop hij zijn aantekeningen maakte. Als je durfde om een servetje weg te gooien, hoorde je het nog zeker een jaar.”
Al met al, Roys idealistische karakter sijpelde door in al zijn acties en opvattingen. Tegenwoordige ziet Roshnie daarentegen juist meer ‘gelegenheids-idealisten’ ontstaan. “Afhankelijk van welke kant de commerciële of populistische wind voor ze opwaait, wordt de pet van idealisme aangepast. Maar in de persoon van de 68-jarige Roy Hardy Ristie heeft de wereld een pure idealist verloren. En de hemel heeft de meest vrije ziel die er bestaat, ontvangen.”
