The Black Archives, een archief rond zwart erfgoed, gevestigd aan de Zeeburgerdijk in Amsterdam-Oost komt na de zomer tijdelijk naar Zuidoost. Mede-oprichter en antiracismeactivist Mitchell Esajas (35): ‘We komen niet alleen kennis delen maar we gaan ook op zoek naar verborgen verhalen. Ook van andere gemeenschappen dan de Surinaamse.’
door Martine van der Horn
Esajas, tegenwoordig woonachtig in Zuidoost, richtte in 2015 samen met partner Jessica de Abreu, geboren en getogen in Zuidoost, en de zoons van socioloog Waldo Heilbron The Black Archives op. Meer bekend zal Esajas zijn van zijn rol als een van de voormannen van protestbeweging Kick Out Zwarte Piet (KOZP) of van zijn betrokkenheid bij de Black Lives Matter-protesten. Of van de afgelopen weken toen hij volop in het nieuws was toen hij zijn koninklijke onderscheiding kreeg voor ‘verdiensten op het terrein van diversiteit en inclusie en de bestrijding van discriminatie en racisme’.
Onderscheiding
We spreken hem kort na de turbulente tijd die volgde op zijn koninklijke onderscheiding. Behalve lof was er een vloed aan racistische reacties; een aantal mensen stuurde hun eigen lintje terug omdat ze vinden dat Esajas een opruiend persoon is en de Nederlandse cultuur wil vernietigen. Wat vindt Esajas hiervan?
Onwetendheid
Esajas: ‘Ik weet dat er veel onwetendheid is bij mensen over de koloniale geschiedenis dus ik trek het me niet persoonlijk aan.’ Of hij zich onveilig voelt? ‘Nee, niet per se. Met de acties van KOZP hebben we veel meer meegemaakt.’
Hobby
In het archief van The Black Archives, waar een collectie van vijfduizend boeken over kolonialisme, slavernij, bevrijding en emancipatie staat, waaronder een wand vol (in beheer) van socioloog Heilbron, vertelt Esajas over zijn eigen geschiedenis. Esajas: ‘Ik ben een Amsterdamse Surinaams-Nederlandse jongen met een uit de hand gelopen hobby: een passie voor de zwarte geschiedenis.’
Zwarte geschiedenis
Al op jonge leeftijd stelde Esajas zichzelf vragen als ‘Hoe kan het dat een klein land als Nederland een zo groot koloniaal rijk kon beheersen?’ Op zijn middelbare school, het Spinoza Lyceum in Amsterdam-Zuid, was er niet veel aandacht voor, merkte hij. Esajas schreef er zijn profielwerkstuk over. En dat is wat hij vandaag de dag eigenlijk nog steeds doet: de zwarte geschiedenis onder de aandacht brengen en met zoveel mogelijk mensen delen.
Antropologie
Hij ging bedrijfskunde en antropologie aan de Vrije Universiteit (VU) studeren. ‘Ik wilde mijn horizon verbreden.’ Ook maakte hij reizen naar Suriname. ‘Mijn moeder zei altijd: “Je moet weten waar je vandaan komt.”’
New Urban Collective
Tijdens zijn studietijd richtte hij met een stel studiegenoten in 2011 New Urban Collective (NUC) op. Ze vonden dat er te weinig aandacht was voor diversiteit in het onderwijs en wilden jongeren en mensen met diverse achtergronden empoweren om hun positie in de Nederlandse maatschappij te bevorderen.
Mentorprogramma
‘We coachten en trainden leerlingen, we leerden ze debatteren. We hadden een heel mooi mentorprogramma opgezet, ’ vertelt Esajas. ‘Jarenlang deden we dit tijdens onze studententijd. Het was iets heel moois.’
Het mentorprogramma voerden ze vooral uit in Zuidoost. ‘Het is helaas nog altijd het geval dat leerlingen in Zuidoost vaker naar het praktijkonderwijs worden gestuurd. Er is nog steeds sprake van onderadvisering, wat er toe leidt dat er in het hoger onderwijs onderprestatie is.’
Toekomst
Waarom is het mentorprogramma gestopt? ‘Het was iets van onze studententijd, iedereen is andere dingen gaan doen. Maar we denken er over na om dit in de toekomst op een andere wijze voort te gaan zetten.’ Laatst liep Esajas een leerling tegen het lijf die vroeger aan het programma had meegedaan. ‘Zij studeert nu aan de VU. Dat is toch prachtig om te zien!’
Facing Blackness
Even later laat Esajas de expositie ‘Facing Blackness’ in het mooie monumentale pand beneden zien. De expositie toont Nederlandse visuele representaties van zwarte mensen, van de koloniale periode tot de hedendaagse samenleving. Esajas wijst op een paar opvallende stukken: een kinderboek over de tien kleine n*g*rtjes, een spaarpot voor de missie in de vorm van een karikatuur van zwarte mensen, twee dikke boeken met de slavenregisters van Suriname.
Foute traditie
‘Als mensen meer historisch besef hadden en kennis van de koloniale geschiedenis, dan zouden ze, denk ik, meer openstaan voor andere geluiden en perspectieven. Als je vanuit onwetendheid vasthoudt aan Zwarte Piet, dan is het lastig om te begrijpen waarom het een foute traditie is. Ik denk dat het goed is als mensen van jongs af aan meer educatie krijgen over de slavernij en het koloniale verleden. Daar ligt nog een hele taak voor de samenleving en het onderwijs.’
In de Bijlmer
Zoals hierboven gezegd, krijgt The Black Archives vanaf de zomer een tijdelijk onderkomen in de Bijlmer omdat het pand van Vereniging Ons Suriname aan de Zeeburgerdijk in Oost gerenoveerd wordt. Stedenbouwkundige/architect Wouter Pocornie is de oprichter van The Black Archives Bijlmer. De exposities zullen dan voor ons als Zuidoosters dichterbij huis te bekijken zijn.
Ook gaat The Black Archives actief in de Bijlmer op zoek naar verhalen die nog niet verteld zijn – verborgen geschiedenissen. ‘We willen daarbij ook andere gemeenschappen dan de Surinaamse aan het woord laten, bijvoorbeeld de Ghanese.’
Inspirerend
‘Af en toe komt er een mooie verborgen geschiedenis bovendrijven,’ vertelt Esajas. ‘Zoals laatst van de moeder van mijn vrouw Jessica. Zij vertelde dat zij meedeed met de kraakacties bij Gliphoeve, het tegenwoordige Gravestein waar ze nog steeds woont. We wisten niet dat ze mee had gedaan aan die acties!’
The Black Archives wil die verhalen opzoeken en bewaren. ‘Het zijn verhalen die aandacht verdienen. Bovendien is dit ook inspirerend en interessant voor jonge mensen, voor de volgende generaties.’
Nieuwe expositie
Eind juni is er eerst nog een nieuwe expositie aan de Zeeburgerdijk in Amsterdam-Oost. Die gaat over 1 juli, Keti Koti, de afschaffing van de slavernij. Esajas: ‘Er zijn excuses gemaakt door minister-president Rutte voor het slavernijverleden met onder meer de zin: “We zetten geen punt, maar een komma”. Maar wat zou er moeten volgen na de komma? Met deze expositie willen we enerzijds informeren, anderzijds willen we mensen uitnodigen om na te denken hoe het herstel en de heling vormgegeven zouden moeten worden; hoe het betekenis zou moeten krijgen.’
De expositie is van donderdag t/m zaterdag van 11.00 tot 17.00 uur te bezoeken. Voor rondleidingen buiten het programma kunt u contact opnemen met The Black Archives. Zie voor meer informatie www.theblackarchives.nl
