AMSTERDAM ZUIDOOST – Eind dit jaar bestaat de Bijlmermeer vijftig jaar. Een van de roemruchte bladzijden uit de geschiedenis van dit veelbesproken Amsterdamse stadsdeel vormt de flat Gliphoeve, nu Geldershoofd en Gravestein geheten. Daan Dekker, schrijver van het boek De betonnen droom over Bijlmer-architect Siegfried Nassuth, raakte bij zijn onderzoek geïntrigeerd door Gliphoeve. Hij maakte er samen met radiomaakster Maartje Duin en fotograaf Jaasir Linger een radio- en webdocumentaire over.
Een paar dagen voor het gesprek met Bijlmer&Meer is Dekker teruggekomen uit Suriname, waar hij Errol Brown interviewde, voormalige kraker in de flat. ‘Het kostte me veel moeite om hem te vinden, ik dacht dat hij in Nederland woonde, maar uiteindelijk moest ik helemaal naar Paramaribo. Geen straf natuurlijk’, zegt hij. Zo rustig als Brown daar nu leeft, zo hectisch was het vroeger. In de zomer van 1974 kraakte een groep Surinaamse activisten bijna honderd woningen in Gliphoeve, de flat rond de gelijknamige kinderboerderij. Ruim een jaar later werd Suriname onafhankelijk en veel inwoners kwamen naar Amsterdam op zoek naar een beter leven. Velen van hen kwamen via de ‘Bijlmer-express’ in Gliphoeve terecht, waar veel appartementen leegstonden.
Voormalige bewoners en activisten halen in de documentaires herinneringen op aan woelige tijden. In de radiodocumentaire is meesterkraker Errol Brown te horen, naast Milestones-voorman Guilly Koster, oud-Gliphoeve bewoonster Ike Amanatkhan en boer Floor van de kinderboerderij.
In het collectieve geheugen was de flat overbevolkt, verloederd, een onderkomen van junks. Maar dat is niet het hele verhaal, vindt Dekker. Er was voordat de heroïne hoogtij vierde ook sprake van gezelligheid en onderlinge saamhorigheid, van illegale restaurantjes en gokhuizen. ‘Het kraken van Gliphoeve was een van de eerste uitingen van zwart activisme in Nederland. De krakers wilden de positie van de Surinamers in Nederland verbeteren.’
In zijn boek De betonnen droom vertelt Dekker het levensverhaal van Nassuth, de ontwerper van de Bijlmer. Het was een natuurmens die op Java in Nederlands-Indië opgroeide. Daarom wilde hij graag gescheiden verkeersstromen aanleggen zodat kinderen veilig konden spelen en er veel groen in parken ontstond. ´Zijn leven kent enig mysterie, het drama is dat het hem niet gelukt is zijn droom te verwezenlijken’, licht Dekker toe. Van het oorspronkelijke ontwerp is door bezuinigingen afgedwaald, veel is uit het plan geschrapt.
In 1984 werd Gliphoeve opgesplitst en aan een opknapbeurt onderworpen waarbij de loopbrug, de dubbele liften per etage, een groot deel van de binnenstraat en de helling bij portiek 4/D kwamen te vervallen. Later werd de parkeergarage een openluchtterrein om de veiligheid te vergroten.
De radiodocumentaire wordt uitgezonden op zondag 10 september, 21.00 uur in Radio Doc, NPO Radio 1 (50 minuten).
De webdocumentaire is op 25 augustus gelanceerd tijdens de Bijlmerbios en is online te bekijken op www.vpro.nl/gliphoeve. De documentaire duurt 15 minuten en is interactief.
Foto: Stadsarchief
