Door: Raksha Hoost
Sarita Bajnath is trainer en coach op het gebied van privileges en intersectionaliteit. Ze komt over de vloer bij onder andere onderwijsinstellingen, politieke partijen, fondsen en theaters om bewustwording te creëren rondom de thema’s diversiteit en inclusiviteit.
“Iedereen discrimineert, maar voor sommige groepen is dit structureel en kan dit in de maatschappij leiden tot een achterstand. Zoals wanneer je op basis van jouw achternaam geen stageplek of huis krijgt of wanneer je niet hand in hand over straat kunt lopen omdat je in elkaar geslagen kunt worden.” Gender, etniciteit, sociale klasse, mentale en lichamelijke beperkingen hebben allemaal invloed op hoeveel kans een mens heeft in de maatschappij. Deze sociale machtsstructuren lopen langs verschillende assen die elkaar ook kunnen kruisen. Dit heet intersectionaliteit en wordt ook wel kruispuntdenken genoemd. Sarita maakt zich hard om deze vaak onzichtbare sociale machtsstructuren te belichten en hierover met elkaar in gesprek te gaan.
Veilige plek
De trainer reist het land door om lezingen en trainingen te geven bij organisaties die een diversere en inclusievere cultuur willen omarmen. “Dit bereik je niet alleen door nieuwe mensen aan te nemen en een diverser team samen te stellen. Als de interne cultuur toxisch is, blijft er sprake van uitsluiting en wordt er op den duur verwacht dat werknemers zich daarnaar gaan voegen en zogenaamde stereotyperende grappen maar moeten pikken.” Gefrustreerde werknemers hebben daarom behoefte aan begrip en representatie op de werkvloer. In sommige organisaties ervaren werknemers een vorm van verborgen racisme omdat ze als token voor diversiteit worden ingezet in plaats van te worden beoordeeld op hun talenten en vaardigheden. Of dat er extra streng naar ze wordt gekeken om ze een kans hebben gekregen als kleurling, dus ieder foutje die ze maken wordt uitvergroot.”
Verandering begint bij bewustwording en tijdens haar trainingen gaat Sarita de moeilijke gesprekken rondom uitsluiting aan om blinde vlekken boven tafel te krijgen. “Iedereen maakt fouten en blijft fouten maken. Maar het gaat erom dat je daar bewuster van wordt en dat als je een fout maakt, je ook je excuses kunt aanbieden en nog steeds met elkaar door één deur kan gaan.” Haar trainingen kunnen confronterend zijn en hebben meerdere malen geleid tot veranderingen in organisaties. Zo zijn er drie bestuursleden ontslagen vanwege hun halsstarrigheid en racistische gedrag. Maar ook werd er een veilige sfeer gecreëerd onder werknemers, directie en bestuur waardoor er minder uitval was en er duurzame inclusiviteit werd bewerkstelligd.
Haar lezingen behandelen verschillende onderwerpen zoals ‘Privileges en Intersectionaliteit- Hoe moet het dan wel?’, ‘Microagressie naar Microrevolutie’ , ‘Inclusief recruiten’ en ‘Culturele Sensitiviteit: hoe kijken wij naar afkomst?’ Daarnaast staat ze bekend om haar ‘privilege walks’, waarbij verborgen privileges snel zichtbaar worden. Een groep mensen start hand in hand, op een rij waarna er twintig stellingen worden voorgelegd. Wanneer een stelling geldt voor een individu, wordt een stap vooruit of achteruit gezet. De stellingen hebben onder andere betrekking op etniciteit of huidskleur, geaardheid, gender, klasse, en fysieke of mentale beperkingen. De verschillende posities van de deelnemers aan het einde van een privilege walk toont de machtsstructuren in de samenleving in een oogopslag.
Bondgenoot
Voor Sarita is het belangrijk dat mensen in een prettige omgeving werken en zichzelf kunnen zijn. “Dat ze het gevoel hebben dat ze zich kunnen ontplooien en kunnen opbloeien. Dat ze ertoe doen.” Tijdens haar trainingen biedt ze ook ruimte voor anderen om hun verhaal te delen. Regelmatig ontvangt de trainer naderhand bedankjes van deelnemers die zich voor de eerste keer echt gerepresenteerd voelden. “Ik ontving onlangs een berichtje van een vrouw van kleur in een organisatie die dankbaar was dat ze haar verhaal kon doen zonder te worden afgemaakt. Werknemers zijn er niet op uit om de organisatie in een slecht daglicht te zetten, maar ze willen zich gewoon veilig voelen. En dat helpt wanneer er een trainer aanwezig is die achter hen staat.” Die rol als bondgenoot maakt dat verschilllende groepen naar haar toe trekken. Mensen met andere uitdagingen dan Sarita. Dat komt onder andere omdat ik me heel duidelijk uitspreekover ongelijkheid.” Ze organiseert ook evenementen in haar vrije tijd om anderen bewuster te maken, kennis bij te brengen en een open gesprek aan te gaan.
Machtsverhoudingen in Zuidoost
Een zichtbare machtsstructuur in Zuidoost is het spoor dat het stadsdeel verdeeld in de Bijlmer en het kantorengebied. “Aan de ene kant worden per vierkante meter de meeste euro’s verdiend door voornamelijk witte mensen en aan de andere kant vind je een arme wijk.” Sarita ziet ook armoede en de gevolgen van gentrificatie voor bewoners die hun eigen stad moeten verlaten vanwege de stijgende prijzen. Daarnaast merkt ze de wanhoop van jongeren die stageplekken zoeken en zich zorgen maken over hun toekomstperspectief.
“Maar er is ook een stukje ‘white saviourism’: witte mensen die in het stadsdeel willen komen helpen. Het komt over als een overdreven hulpbehoevendheid alsof we hier in een ontwikkelingsland zitten, terwijl er ook professionele organisaties en bedrijven in de Bijlmer zitten die we naar voren kunnen schuiven.” Een voorbeeld van white saviourism is het optreden van auteur Robert Vuijsje in tv-programma’s na de publicatie van zijn boek ‘Alleen maar nette mensen’. In de media werd hij geportretteerd als de Bijlmer-expert “De verhalen die hij vertelt zie ik helemaal niet overeenkomen met wat er hier in de buurten speelt.” Volgens Sarita kan stadsdeel Zuidoost meer kansen bieden voor het aanwezige talent. Ze merkt dat er voor pitch-trainingen, workshops en moderatieklussen vaak mensen van buiten het stadsdeel worden gevraagd in plaats van een kans te bieden aan iemand in de directe omgeving. Gelukkig komt daar meer verandering in doordat bewoners zich hierover uitspreken.
Naast kleur speelt armoede ook een rol in de privilege-verschillen. “Ik kende met een schoolgaande jongen die geen geld had voor een mobiele telefoon, internet en een laptop. Mensen wouden toen een inzamelingsactie startenmaar de internet – en abonnementskosten waren niet inbegrepen. Dat zijn dingen waar je ook niet aan denkt, maar het is wel belangrijk, met name tijdens corona waar veel mensen afhankelijk zijn van goed internet Gelukkig heeft het stadsdeel leenlaptops georganiseerd voor scholieren die daar geen beschikking over hadden. Armoede is zo veelzijdig. Het heeft ook te maken met kinderen die naar school gaan met een lege maag. Of dat je constant creatief moet zijn om je armoede te verbergen omdat er veel schaamte mee gepaard is.” Sarita gaf ook trainingen bij elitaire instituten en merkte dat mensen die zelf in armoede zijn opgegroeid emotioneel werden bij dit onderwerp. “Armoede is een emotionele wond op je ziel.”
Kansen pakken
Voor bewoners in Zuidoost liggen er kansen om zelf bewuster te worden van de machtsstructuren en om actie te nemen. “Spreek je uit, ga stemmen en zorg voor politieke invloed en veranderingen op beleidsniveau. Wees ervan bewust dat je staat op de schouders van reuzen. In het verleden presteerden alle scholen in dit stadsdeel slecht en tegenwoordig zijn alle scholen op goed niveau. Er zitten zelfs excellente scholen tussen. Deze vooruitgang komt echt door de kracht van de mensen hier.” Het percentage stemmers is nog wel laag in Zuidoost waardoor er kansen verloren gaan, volgens Sarita. “En we moeten onze kinderen stimuleren om zich te richten op brede carrièremogelijkheden. Het is leuk dat jongeren influencers, rappers of voetballers willen worden, maar we hebben ook mensen nodig in raden van besturen, in de politiek en de wetenschap, zodat er op allerlei lagen in de samenleving mensen zijn die die boodschap van gelijkwaardigheid kunnen uitstralen en bewerkstelligen.”
